Puževi (Gastropoda)

P: Poštovani.  Interesuju me informacije o puževima, tj. nešto više o ovoj vrsti mekušaca. Dejan

O: Puževi (Gastropoda) su najbrojnija klasa mekušaca sa oko 45.000 vrsta. Postoji oko 30.000 savremenih vrsta, kao i oko 15.000 izumrlih. Fosilna istorija grupe je veoma bogata i duga - najraniji nalazi potiču iz kasnog kambrijuma (ranokambrijski rodovi poput Helcionella i Scenella više se ne smatraju pripadnicima ove klase), a filogeniju puževa karakteriše intenzivna adaptivna radijacija. Danas su puževi prisutni u skoro svim tipovima staništa i ekosistema (i vodenim i suvozemnim), i ako se ovaj podatak uzme u obzir mogu se sa punim prvom nazvati najuspešnijom klasom mekušaca. Morski puževi (više od dve trećine vrsta) su se prilagodili životu na svim tipovima dna, a postoje i uspešni pelagični oblici, naselili su slatke vode, dok su Pulmonata i još neke manje grupe naselile kopno zahvaljujući anatomskim adaptacijama. Poznati predstavnici ove klase su: prilepak (Patella), barski puž (Limnaea), vinogradski puž (Helix pomatia), puževi golaći, koji su bez ljušture – limaks (Limax) i arion (Arion).

Puževi se hrane biljnom, životinjskom hranom, detritusom, a postoje i vrste koje se hrane filtrirajućim načinom. Digestivni sistem kod puževa počinje ustima u kojima se nalazi radula (koja je svojom građom prilagođena tipu ishrane). Postoji jedna velika akcesorna žlezda - hepatopankreas (koja vrši funkcije i jetre i pankreasa), kao i niz manjih akcesornih žlezdi. Krvni sistem je otvorenog tipa. Srce se sastoji od pretkomore (atrium) i komore (ventriculum). Respiratorni organi vodenih grupa su škrge. Kod kopnenih puževa su umesto škrga razvijena pluća. Plaštana duplja ima ulogu respiratorne duplje kod svih puževa. Nervni sistem je ganglioneran, sa ganglijama raspoređenim po celom telu. U najprimitivnijem stupnju razvoja nervnog sistema puževa, prisutne su (u paru) bukalne (usnene), cerebralne, pleuralne, pedalne, parijetalne (supraparijetalna i infraparijetalna) i visceralne ganglije. Tokom filogenije dolazi do koncentrisanja nervnih masa. Puževi su hermafroditi, a polne uloge su vremenski razdvojene. Stoga se oplođenje vrši između različitih jedinki (vidi sliku kopulacije puževa). Razviće morskih puževa odvija se metamorfozom preko trohofore i veliger larve. Ljuštura larvi naziva se protokonh. Kod kopnenih grupa razviće je direktno.

Puževi su kao hrana mesojedim organizmima veoma značajna karika u lancu ishrane. Ponegde se koriste i u ljudskoj ishrani i sa tim ciljem gaje (helikokultura). Neke vrste golaća su važni oprašivači biljaka. Morski puževi roda Murex su se od davnina koristili za dobijanje pupurne boje (kojom su se, npr, označavale senatorske toge u Starom Rimu). Operkulumi nekih vrsta, kao i čitave ljušture, su se u Okeaniji koristili kao sredstvo plaćanja. Od samih početaka ljudske umetnosti, inspiracija za mnogobrojne ornamente je pronađena u ljušturama puževa, a i sam motiv puža je cenjen i čest u rimskim mozaicima. Puževi u umetnosti često predstavljaju i simbol nekog sporog događaja, ili sporog donošenja odluka.

Većina poljoprivrednika smatra puževe štetnim usled njihove ishrane baštenskim biljkama.